پی تی اس دی PTSD (اختلال استرس پس از سانحه Post Traumatic Stress Disorder )

 اول یه طنز بگم بعضی بیماریها هست آدم هم درد می کشه ، هم پولش هدر می ره ، هم جان به جان آفرین تسلیم می کنه ، هم وارثان نگرانند ارث ژن معیوب بهشون برسه مثل کانسر، و بعضی بیماریها هست که هم ناز آدمو می کشند ، هم هزینه درمان آدمو می دند ، هم درصد جانبازی می دهند و هرچی درصد بالاتر باشه امتیاز بیشتری می دند مثلا ماشین ، خونه ، وام بلاعوض ، و ... پس خوبه که آدم اگه بیمار هم شد از نوع دومش باشه.

پی تی اس دی PTSD چیست ؟ و چرا بعضی افراد جامعه ما درصدد آنند که تشخیص پی تی اس دی را برای خود دست و پا کنند؟

در سازمانی که انجام وظیفه می کردم بودند همکارانی که علایم پی تی اس دی را برایم بیان می کردند تا شاید با این عنوان تحت درمان قرار گرفته و سوابقی دست و پا کنند ، حتی بعضی حراستی ها برای گرفتن این تشخیص صف کشیده بودند و چند تایی هم موفق شدند جانبازی بگیرند، همکاری می گفت آقای دکتر از کوره در می روم وعصبانی می شوم ، تمرکز فکر ندارم ، همیشه گوش به زنگم که اتفاقی نیفتد ، شبها خواب ندارم ، اگر هم بخوابم خوابهای وحشتناک می بینم ، در مغز سرم همش خاطرات جبهه و جنگ است ، شبها همش خواب جبهه و جنگ می بینم ، روزها هم می ترسم یکدفعه بمباران بشیم و در مجموع علایم پی تی اس دی را بیان می کرد البته علایم را بدون احساس ناراحتی و خیلی راحت بیان می کرد، بعضی نیز که این تشخیص را برای خود داشتند سعی در حفظ بیماری و حتی تشدید آن داشتند و در علایم و ناراحتی خود اغراق می کردند برای اینکه بتوانند درصد جانبازی خود را افزایش دهند و مزایای بیشتری بگیرند ، امروزه می بینیم بعضی ها که دچار جنایت می شوند از جمله نظامی امریکائی که تعداد زیادی زن و کودک افغانی را بقتل رساند برای اینکه از مجازات رهائی یابند وکلای آنها پی تی اس دی را برای آنها مطرح می سازند تا شاید روند پرونده قضائی را مختل کرده از عدالت بگریزند.

در زندگی روزمره نیز هركسی ممكن است با حوادثی روبرو شود.ما ممكن است دچار حادثه رانندگی شویم و آسیب ببینیم یا در همان حادثه شاهد مرگ عزیزانمان باشیم ، در جبهه های جنگ سربازان مان هدف تیر مستقیم یا بمباران هوایی دشمن و موج انفجار ناشی از آن قرار می گرفتند یا شاهد موج انفجار و كشته و مجروح شدن دوستانشان بودند.

 اغلب مردم  ، بعد از مدتی  بدون هیچ كمكی با آن كنار می آیند.  اما در بعضی افراد تجربیات تلخ واكنشی را  ایجاد می كند كه ممكن است برای هفته ها ، یا ماهها طول بكشد. ما این واكنش را پی تی اس دی یا اختلال استرس پس از سانحه Post Traumatic Stress Disorder یا اختصارا  PTSD  می نامیم ، اما اگر فرد این واکنش را برای هدفی بروز بدهد مثلا برای معافیت از جبهه و جنگ ، یا برای گرفتن امتیاز مادی مثل پرونده جانبازی و مزایای مترتب به آن ، یا برای فرار از مجازات جنایتی که مرتکب شده این علایم را ممکن است برای سالیان سال از خود بروز دهد و بعنوان گاو شیری برای خود حفظ کند.

علایم پی تی اس دی : ترس شدید و احساس ناامنی ، ترس از تکرار شدن سانحه که مداوما پیش چشم فرد تکرار می شود (فلش بک) ، حالت آماده باش بودن ، ضربان قلب نامنظم ، اختلال خواب بصورت کابوس، عصبانیت ، درماندگی ، دوری گزینی ، غم عمیق ، افسردگی ، اضطراب ، احساس گناه ، و دردهای عضلانی را می توان ذکر کرد.

شروع پی تی اس دی یا  PTSD چگونه شروع می گردد؟ میتواند پس از هر حادثه خطرناک و مرگ آفرین آغاز گردد. حادثه ای كه ما در آن برای خودمان یا بستگان نزدیک احساس خطر كنیم ، زندگی مان در معرض تهدید باشد یا  شاهد مردن و یا مجروح شدن دیگران باشیم. مثل صحنه های جنگ ، صحنه های اسارت ، صحنه های حملات تروریستی ، در معرض زور گیری یا تجاوز قرار گرفتن ، حادثه شدید رانندگی.

علائم پی تی اس دی چه زمانی شروع میگردد؟ علائم PTSD می تواند چند ساعت بعد از حادثه شروع شود مثلا در بمبارانها و موج انفجار که در آن  ممکن است فرد از هوش رفته و همزمان با به  بهوش آمدن شروع شود ، یا چند روز بعد ، یا بعد از یك تاخیر  چند هفته ای و یا چند ماهه شروع گردند ، آنها معمولآ در طی 6 ماه پس از حادثه ناگوار ظاهر  گردند . ولی بوده افرادی بعد از چند سال بفکر بروز علایم و دستیابی به پرونده جانبازی بوده باشند. 

 A ـ شخص در معرض يك رويداد آسيب رسان قرار گرفته كه در آن هر دوشرط زير وجود داشته است 1- شخص رويداد يا رويداد هايي را تجربه كرده كه با خطر واقعي يا تهديد به مرگ يا صدمه جدي همراه بوده ، 2- پاسخ شخص با ترس شديد ، درماندگي ، يا وحشت همراه بوده است .

B ـ تجربه آسيب رسان مستمرا مجددا تجربه مي شود : 1- يادآوري مكرر و ناراحتي برانگيز رويداد ، ازجمله با تصاوير ذهني ، افكار ، يا ادراكات . 2-رويدادهاي ناراحتي برانگيز تكراري حادثه 3-احساس ورفتار به گونه اي كه انگار حادثه در حال تكرار شدن است ، مشتمل بر احساس وقوع مجدد حادثه ، خطاهاي حسي ، توهمات ، ودوره هاي’ فلش بك‘ تجزيه اي از جمله دوره هايي كه در حالت بيدار شدن از خواب يا مستي روي مي دهند 4- ناراحتي روانشناختي شديد در مواجهه با حوادثي كه سمبل يا شبيه وجهي از رويداد آسيب رسان است . 5- پاسخگويي فيزيولوژيك در رويارويي با نشانه هاي دروني يا بروني تداعي كننده (سمبوليك) يا مشابه وجهي از رويداد آسيب رساني . 

C ـ اجتناب مستمر از محرك هاي مربوط با تروما و كاهش پاسخگري كلي ( كه قبل از حادثه وجود نداشته است ) ، بطوريكه با سه تا يا بيشتر از موارد زير مشخص مي شود : 1- سعي براي اجتناب از افكار و احساسهاي مربوط به ضربه .2- سعي براي اجتناب از فعاليتها . مكانها ، يا افراد يادآور خاطره تروما . 3- ناتواني براي به خاطر آوردن وجه مهمي از تروما . 4- كاهش قابل ملاحظه علاقه يا شركت در فعاليتهاي مهم . 5- احساس گسستگي يا غرابت در ارتباط با ديگران . 6- محدوديت حدود عاطفي (مثل نداشتن احساس هاي عاشقانه ) . 7- احساس كوتاه تر شدن آينده ( مثلا نداشتن انتظار شغل ، ازدواج ، بچه دار شدن يا عمر طبيعي داشتن ) .

D ـ علايم مستمر تحريك بالا تر از حد معمول (كه قبلا وجود نداشته است) و با دو يا چند تا از مواد زير مشخص مي شود : 1- اشكال در به خواب رفتن يا تداوم خواب .2-تحريك پذيري يا حمله هاي خشم . 3- اشكال در تمركز . 4- گوش به زنگ بودن شديد . 5- تشديد واكنش از جا پريدن .

E ـ طول مدت اختلال (علايم در D-C-B ) بيش از يك ماه است .

F ـ اختلال موجب ناراحتي شديد يا تخريب در عملكرد اجتماعي - شغلي يا ساير زمينه هاي مهم مي گردد .

مشخص نماييد : حاد : اگر طول مدت علايم كمتر از 3ماه است . مزمن : اگر طول مدت علايم 3ماه يا بيشتر است . مشخص نماييد : با شروع تاخيري : اگر شروع علايم حداقل 6ماه پس از حادثه است .

از دیدگاه روانشناسی علایم پی تی اس دی در واقع مکانیزم سازگاری است ، وقتی می ترسیم حوادث را بوضوع بخاطر می آوریم و مرتب تکرار می کنیم تا ذهن به راه حلی دست یابد. مکتب رفتارگرائی نیز شرطی شدن و آمادگی فیزیولوژیکی برای شرطی شدن را عامل مهمی در ایجاد این بیماری می داند. وقتی كه ترسیده ایم ، حوادث را بوضوح بخاطر می آوریم . هر چند بخاطر آوردن آنها ممكن است استرس زا باشند ،اما بما كمك می كنند تا بهتر آنچه را كه اتفاق افتاده است را بفهیم و در طولانی مدت بما كمك می كتند تا سازگاری پیدا کرده به زندگی ادامه دهیم .

درمان شامل دارودرمانی ، رواندرمانی ، و رفتار درمانی می شود:

دارودرمانی : می توان در درمان پی تی اس دی همزمان با  رواندرمانی و رفتار درمانی از نرولوپتیک ها با دوز کم ، بنزودیازپینها مثل اکسازپام و کلردیازپوکساید و آرامبخش های دیگر نیز استفاده نمود.

رفتار درمانی : رفتار درمانی یعنی کاربرد منظم اصول یادگیری برای تحلیل و درمان اختلالات رفتاری . رفتاردرمانگر معتقد است که رفتار نوروتیک و سایر انواع اختلالها عموما یاد گرفته شده بنابراین تابع قوانین یادگیری است و از این طریق می توان آن را از بین برد، پاولف نخستین فردی بود که ثابت کرد تعارض روانی را میتوان در حیوان آزمایشگاهی ایجاد کرد ، و این تعارض بی شباهت به تعارض مشهود در آدمیان نیست. در رفتار درمانی از روشهای مختلف رفع حساسیت Desensitization  ، انفجار درونی Implosion ، غرقه کردن یا درمان سیل آسا Flooding ، تقلید Modeling ، می توان استفاده کرد.

رواندرمانی: هدف رواندرمانی شفا بخشیدن بیماری یا تخفیف آن برای بهتر تحمل شدن آن است ، رواندرمانگر به منظور زدودن یا تخفیف علایم موجود و جنبه های مختل رفتار ، و به عقب انداختن بروز و پیشرفت علایم و ناتوانی ، ارتقاء بخشیدن به رشد جنبه های مثبت شخصیت ، ، تقویت اعتماد بنفس و عزت نفس بیمار با وی رابطه برقرار می کند. ما نمی توانیم آنچه را اتفاق افتاده است را تغییردهیم و یا فراموش كنیم اما می توانیم فکرمان را در مورد جهانی که در آن زندگی می کنیم و حوادث پیرامون خود وسعت دهیم و از وقوع حوادث مشابه جلوگیری نمائیم. همچنین می توانیم از مدی تیشنMeditation   ، رلکسیشن Muscle Relaxation  ، و بازسازی شناختی Cognitive   Restructuring    استفاده نمائیم.